Jean-François Millet: Người Thầy Thầm Lặng Gieo Mầm Nhân Văn Trong Tim Van Gogh

Jean-François Millet: Người Thầy Thầm Lặng Gieo Mầm Nhân Văn Trong Tim Van Gogh 

Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, chúng ta cùng nhìn lại một mối quan hệ thầy trò độc đáo và vĩ đại nhất trong lịch sử hội họa. Vincent van Gogh không chỉ tri ân những người dạy vẽ trực tiếp mà còn tôn vinh Jean-François Millet (1814–1875) – người thầy tinh thần đã định hình chủ đề, triết lý và mục đích nghệ thuật cho ông.

Millet, họa sĩ người Pháp thuộc trường phái Barbizon, đã qua đời trước khi Van Gogh bắt đầu sự nghiệp. Tuy nhiên, qua những bản in và bức tranh, ông đã truyền cho Van Gogh lòng trắc ẩn sâu sắc đối với người nông dân và cuộc sống lao động chân thật.

I. Millet: Người Thầy Của Lòng Nhân Ái và Sứ Mệnh

Đối với Van Gogh, Millet là hiện thân của sự cao cả trong nghệ thuật. Ông nhìn thấy ở Millet không chỉ là kỹ thuật, mà là đạo đức nghệ sĩ.

1. Chủ đề: Millet đã nâng tầm hình ảnh người nông dân lên thành biểu tượng anh hùng một cách chân thật, tránh xa sự lãng mạn hóa. Chính tinh thần này đã khiến Van Gogh, sau khi thất bại trong vai trò truyền giáo, tìm thấy sứ mệnh mới của mình: trở thành họa sĩ của tầng lớp lao động, bắt đầu bằng kiệt tác Những Người Ăn Khoai Tây (The Potato Eaters).

2. Sự Tái Tạo: Trong thời gian điều trị tại bệnh viện tâm thần Saint-Rémy (1889-1890), Van Gogh đã thực hiện hơn 20 bản sao các tác phẩm của Millet. Ông coi đó là một hình thức "phiên dịch" (translation) – diễn giải lại tác phẩm của bậc thầy bằng ngôn ngữ màu sắc mới của riêng mình. Đây là cách ông học hỏi, tri ân và tự chữa lành.

II. 3 Tác Phẩm Sao Chép Nổi Tiếng: Khi Ngọn Lửa Van Gogh Chạm Vào Tinh Thần Millet

Trong số các bản sao, ba tác phẩm dưới đây thể hiện rõ ràng nhất sự kế thừa về chủ đề và sự đột phá về kỹ thuật của Van Gogh.

1. Người Gieo Hạt (The Sower)

• Tinh thần Millet: Millet thể hiện người gieo hạt (1850) như một hình tượng vững chãi, gần như một vị thần cổ đại đang thực hiện nghi lễ gieo mầm sự sống.

• Tái tạo của Van Gogh: Van Gogh đã vẽ chủ đề này nhiều lần, nổi tiếng nhất là bản "Người Gieo Hạt lúc Hoàng Hôn" (The Sower at Sunset, 1888). Van Gogh giữ nguyên hình tượng mạnh mẽ, nhưng thêm vào đó màu vàng chói lọi và ánh sáng Mặt Trời rực lửa, cùng những nét cọ xoáy bão tố, biến cảnh tượng thành một biểu tượng kịch tính và đầy cảm xúc về hy vọng và sự kiệt quệ.

2. Ngủ Trưa (The Noonday Rest)

• Tinh thần Millet: Tác phẩm gốc (1866) là một bức vẽ than ấm áp, mô tả một khoảnh khắc nghỉ ngơi thanh bình của cặp đôi nông dân dưới bóng rơm sau giờ làm việc vất vả.

• Tái tạo của Van Gogh: Van Gogh (1890) đã chuyển bức tranh tối giản này thành một tác phẩm đầy màu sắc. Ông sử dụng gam màu xanh dương và vàng tương phản mạnh mẽ, tạo ra một bầu không khí tĩnh lặng, gần như mơ màng dưới ánh nắng gay gắt. Bức tranh này là ví dụ điển hình cho cách Van Gogh sử dụng màu sắc để truyền tải cảm xúc và không khí (atmosphere) thay vì chỉ mô tả hiện thực.

3. Những Bước Đi Đầu Tiên (The First Steps)

• Tinh thần Millet: Tác phẩm gốc (khoảng 1858) tập trung vào một khoảnh khắc gia đình đơn giản nhưng đầy ý nghĩa: một đứa trẻ tập đi với sự giúp đỡ của cha mẹ, thể hiện sự ấm áp và phẩm giá trong cuộc sống nông thôn.

• Tái tạo của Van Gogh: Van Gogh (1890) đã sử dụng bản in đen trắng của Millet để làm nguồn cảm hứng. Ông chọn bảng màu xanh lá, xanh dương và vàng mềm mại nhưng vẫn rực rỡ, sử dụng nét cọ biểu cảm để làm nổi bật sự dịu dàng và niềm vui của khoảnh khắc. Bức tranh này phản ánh khát khao sâu sắc của Van Gogh về một cuộc sống gia đình bình yên mà ông chưa bao giờ có được.

 Kết Luận: Di Sản Vĩ Đại Của Người Thầy Tinh Thần

Sự ngưỡng mộ của Van Gogh dành cho Millet không chỉ là sự sao chép, mà là một hành động chuyển giao di sản tinh thần. Millet đã trao cho Van Gogh mục đích, và Van Gogh đã sử dụng ngôn ngữ hậu-ấn tượng độc đáo của mình để đưa mục đích đó đến với thế giới một cách mãnh liệt và rực rỡ hơn.